Polonyalı bilim insanlarının 2021 yılında Nature dergisinde yayınlanan bilimsel raporda iklim değişimlerinin yarattığı mevsimsel sıcaklık artışlarının bal arısı kolonilerinde varroa akarı istilasını güçlendirdiğini ortaya çıkarmışlardır.
(Polish scientists showed in a 2021 scientific paper published in the journal Nature that seasonal temperature rises induced by climate change exacerbate the varroa mite infection in honey bee hives).
Varroa destructor
Yapılan araştırmada, daha sıcak ve kurak geçen sonbahar aylarından sonra bal arısı kolonilerinin kış kayıplarının daha yüksek olduğu, bunun nedeninin ise sonbahar aylarında artan sıcaklıklar nedeniyle arı ve kuluçka mevcudiyetinin artmasına ve varroa akarı istilasının güçlenerek kış koloni kayıplarına neden olduğu açıklamasıdır.
(The study explains that winter colony losses are greater after the hotter and drier fall months since the number of bees and broods rises as temperatures rise, and the varroa mite infection grows and causes winter colony losses).
Araştırmada, sonbahar aylarında kolonilerde gözlemlenen kapalı kuluçka varlığının yükselmesi akar istila oranını arttırdığını ortaya çıkarmıştır. Özellikle bal arılarının yoğun üreme gösterdiği dönemlerde iklim değişimlerinin varroa akarı istilasının etkilerini arttırdığını belirtmişlerdir. Bu nedenle, atmosferik sıcaklıklarda öngörülen daha fazla artış arı yavrularının gelişimini desteklese de, bal arısı kolonilerinin varroa akarı tarafından istila edilmesi riskini ve akardan kaynaklanan arı ölümlerini tetikleyebileceğini açıklanmıştır.
(The research discovered that when the amount of closed brood increased in colonies during the fall months, the mite infection rate increased as well. According to them, climate change exacerbates the impact of varroa mite infection, particularly during seasons of high honey bee reproduction. As a result, it has been shown that, although the expected continued rise in ambient temperatures may enhance the growth of bee brood, it also increases the likelihood of honey bee colonies being infested by the varroa mite, which may result in bee death).
Kaynak ( Literature)
Smoliński, S., Langowska, A. & Glazaczow, A. Yükselen mevsimsel sıcaklıklar, bal arısı kolonilerinde sonbaharda Varroa yıkıcı istilasını güçlendirir. Bilim Temsilcisi 11, 22256 (2021). https://doi.org/10.1038/s41598-021-01369-1
Yukarıdaki araştırmadan ve eğitimlerimizde de devamlı söylediğimiz; sonbahar aylarında varroa ile mücadele bal arısı kolonilerinin sağlıklı kışlamasında en önemli kritik noktalardan birisi. Arıcılarımız, ilkbaharda tıbbi ve aromatik bitki yağlarıyla, erken sonbaharda bal hasadından hemen sonra tıbbi aromatik yağlarla başlayıp, oksalik asit ile bitirip varroa ile arı ürünlerinde kimyasal kalıntı bırakmadan varroa ile mücadele edebilirler.
(According to the studies cited above and in our training, we always emphasize that treating varroa in fall is a vital step in ensuring the health of honeybee colonies over the winter. Beekeepers can control varroa without leaving any chemical residue in bee products by beginning with medical and aromatic plant oils in the spring, continuing with medicinal and aromatic plant oils immediately following the honey harvest in early autumn, and completing with oxalic acid).
Sonbahar aylarında arıcılarımız koloninin kış aylarına çok sayıda genç işçi arılarla girmeleri için gayret gösterirler. Eğer bu dönemde koloniler yavru yetiştiremezse kış aylarına yaşı ilerlemiş işçi arılara sahip kolonilerle girilir. Bu da kış aylarının ortasında kolonilerin çökmesine veya bahar aylarına zayıf kolonilerle çıkılmasına neden olur. Bu nedenle arıcılarımızın sonbahar aylarında kolonilerini yavru yetiştirebilmesi için nektar ve polen kaynaklarının bol olduğu yerlere veya bu dönemde yeterli düzeyde kaliteli bal ve polen ikame yemleriyle beslemeleri gereklidir.
(Beekeepers make an effort in the autumn to guarantee that the colony enters the winter months with a healthy population of young worker bees. If the colonies are unable to reproduce throughout this time period, the winter months are entered with older worker bee colonies. This results in colonies collapsing in the dead of winter or emerging with weak colonies in the spring. As a result, our beekeepers should relocate their colonies to areas with abundant nectar and pollen supplies or provide sufficient quality honey and pollen substitute diets to their colonies throughout this season in order to develop offspring).
Bahar Aylarında Bal Arısı Kolonilerine Oksalik Asit Süblimleşme (Duman) Tekniği Uygulaması Varroa Akarı İle Mücadelede Yüksek Düzeyde Etkili Olduğu Ortaya Çıktı
Journal of Apicultural Research bilimsel dergisinde 2021 yılında yayınlanan araştırma makalesinde baharda yeni oluşturulan bal arısı kolonilerine Uygulanan Oksalik asit süblimleşme tekniğinin koloni üzerine etkileri araştırılmıştır.
Koloniler Amerika Birleşik Devletlerinin Pennsylvania Eyaletinde oluşturulmuş, 14 koloniye uygulama yapılmış ve 13 koloni kontrol olarak ayrılmıştır. Araştırma kolonilerine 14 Nisan 2017 tarihinde her kovan başına 1 gr. Oksalik asit uygulanmıştır. Dumanlama makinasının ağzı kovan girişinden içeriye sokulmuş ve kristalize haldeki oksalik asittin duman haline geçebilmesi için 2 dakika beklenmiştir. Bu işlem devam ederken ve işlemden sonraki 10 dakika kovan girişleri kapalı tutulmuştur.
Araştırmacılar Oksalik Asit Duman uygulamasından hemen sonra ve 3 gün boyunca dip tahtasında bulunan levhanın üzerine varroa akarlarının artarak düştüğünü belirtmiştir. Uygulamanın ilkbahar aylarının ilerleyen dönemlerinde ana arının, kuluçka gelişimi ve arı topluluğu üzerinde olumsuz etkisinin göstermedi gösterilmiştir. Uygulamadan sonra sonbahar aylarında (Eylül ve Ekim) varroa ve buna bağlı olarak kanat deforme virüs düzeyinin önemli düzeyde azaldığı görülmüştür.
Oksalik Asit Duman Uygulaması
Araştırmacılar sezon ortasında uygulanacak olan kuluçka molası tekniğiyle birlikte ilkbaharda uygulanacak olan Oksalik Asit uygulamasının arıcılar için akar kontrolünde önemli bir uygulama olabileceğini göstermişlerdir.
Eşek arıları bal arılarının önemli zararlılarındandır. Farklı türlerde eşek arıları bulunur. Bunlardan yaygın olarak bilinenleri; hal arasında sarıca olarak bilinen küçük yapılı eşek arıları ve dev eşek arılarıdır. Eşek arılarının bal arılarına göre daha düşük düzeyde sosyal yapıları vardır. Bal arıları kışı koloni halinde kış salkımı yaparak geçirirler. Eşek arıları ise ilkbahar ve yaz aylarında koloni halinde yaşarlarken kış aylarını ana arı tek başına toprak altında ya da ağaç kovuklarında geçirir. Eşek arıları iğnelerinin yapıları nedeniyle soktuklarında bal arıları gibi ölmezler. Kış aylarına girildiğinde işçi arılar ölür. Eşek arısı kolonilerinde bulunan işçi arı mevcudu sonbahar aylarında maksimum düzeye çıkar. Bu nedenle bal arısı kolonilerine en büyük zararı da bu aylarda yaparlar. Özellikle arı popülasyonu ve savunması düşük düzeyde bulunan, zayıf bal arısı kolonilerine saldırarak çökmelerine neden olurlar. Çöken kolonilerde bulunan bal polen ve yavruları hasat ederler. Doğada yüksek düzeyde bulundukları sonbahar aylarında güçlü bal arısı kolonilerini de zayıflattıkları ballarını çaldıkları için kolonilerin kışın ortasında ölmelerine de neden oldukları bilinmektedir. Arıcılar arılıklarında tuzaklar hazırlayarak eşek arılarının zararını azaltmaya çalışırlar.
Dünyanın çeşitli yerlerinde yaşayan dev eşek arıları bal arısı kolonilerine sarıca arılardan daha büyük zarar verir. Bal arılarından 3-4 kat büyük, atik, ağız parçalarının kesici ve vücutlarının kalın kitin tabakasıyla kaplı olmasından dolayı bal arıları tarafından sokarak öldürülmeleri çok zordur. Japonya’da ve Asya’da bazı bal arısı türleri ve ırklarının dev eşek arılarına karşı “ısı topu” davranış tekniğini geliştirerek mücadele edebilirler. Bu davranış genetik temelli bir davranıştır. Bal arısı yuvasına yaklaşan dev eşek arısının üstüne ansızın çullanan işçi arılar etrafında top şeklinde kümelenerek, kanat kaslarını titreterek dev eşek arısının bulunduğu merkezin sıcaklığını 44-45 0C kadar çıkarırlar. Sıcaklık eşek arısının ölmesine neden olur. Yapılan araştırmalar bazı bal arısı kolonilerinin dev eşek arılarına ısı topu davranışının yanında sokma davranışının da olduğunu göstermiştir.
Isı topu davranışı geliştirmemiş kolonilerin dev eşek arılarının yaşadığı alanlarda hayatta kalması çok zordur. Bu nedenle arıcıların bu alanlara başka bölgelerden ıs topu davranışı geliştirmemiş kolonileri getirip arıcılık yapması ve kolonilerinin hayatta kalması daha zor olacaktır.
Trakya bölgesinde ovalık ve meralık alanlarda daha küçük yapıdaki sarıca arılar yaşarken, dev eşek arıları daha çok Istranca dağlarındaki ormanlık alanlarda yaşarlar. Bal arıları diğer canlı türlerinde olduğu gibi uzun süre yaşadıkları yerlerdeki çevre şartlarına adapte olarak farklı hayatta kalma stretejileri geliştirmektedir. Özellikle Türkiye ilkim, bitki örtüsü ve topoğrafya bakımından bölgeler içerisinde dar ve geniş alanların zengin olduğu bir ülkedir. Bu nedenle arıcılarımızın kendi bölgelerine adapte olmuş bal arısı ırklarıyla çalışmaları hem kendileri için hemde bal arısı kolonileri için gereklidir. Yapılacak ıslah çalışmalarında bal arılarının hastalık ve zararlılarına karşı direnç geliştirme özelliklerinin göz önünde bulundurulması elzem olmuştur. Aşağıdaki videoda Istranca dağlarının ormanlarında yaşayan Trakya arısının ısı topu davranışını nasıl gösterdiğini görebilirsiniz. Bu video 25 Eylül 2021 tarihinde Devrim Oskay tarafından çekilmiştir. Türkiye’de bal arılarının dev eşek arısına karşı ısı topu (heat balling) davranışının düküman haline getirilmiş ilk yayınıdır.
Trakya arısının ısı topu davranışıyla dev eşek arısını öldürmesi
Bahar aylarında yeni arıcılığa başlayacaklar veya koloni ihtiyacı olanlar satılık arı kolonisi ilanlarına bakmaya başlarlar. İlanlarda “20 koloni içinden 5 tanesi seçmece satılacaktır” denir. Siz ilan sahibiyle irtibata geçerek fiyat ve gün için anlaşarak, boş kovanlarınızı alıp kolonileri alacağınız arılığa gidersiniz.
(They will either begin beekeeping for the first time in the spring, or those in need of a colony will look for bee colony advertisements for sale. According to the advertisements, “five out of every twenty colonies will be sold on a selected basis.” You contact the advertiser, negotiate a price and a pickup date, and then go to the apiary to get your empty hives and colonies).
Kolonilerinizi alacağınız arıcının yerli bal arısı ırkıyla çalışmasına dikkat etmelisiniz. Çünkü yerli bal arısı ırkları yaşadıkları bölgenin iklimine, çiçeklerine, arı zararlılarına uyum sağladıkları için size koloni yönetiminde yerli olmayan ırkların göre zorluk çıkarmayacaklardır.
(Ascertain that the beekeeper from whom you will buy your colonies works with the subspecies of honey bee native to your area. Native honey bee races will not cause difficulties with colony management because, unlike non-native kinds, they adapt to the climate, flowers, and bee pests of the region in which they live).
Seçeceğiniz kolonilerin kıştan güçlü çıkmış, yani arılı çerçeve sayısının yüksek olması istenen özellik olmalıdır. Kolonide yumurtlayan bir ana arının varlığını test etmelisiniz. Kuluçkalı petek gözlerinde günlük yumurta görmelisiniz (Resim-1). Petek gözünün tabanında dik olarak duran yumurtalar günlük yumurtalardır.
(The colonies you select should be robust throughout the winter, with a large number of bee frames being the desirable characteristic. You should check the colony for the existence of an egg-laying queen. Daily eggs should be seen in the hatched honeycomb cells (Picture-1). Diurnal eggs are those that stand upright at the base of the comb cell).
Resim-1) Ana arının petek gözüne bıraktığı günlük yumurta. Picture 1) The queen bee’s daily egg deposited in the comb cell.
Ana arının kalitesini ve yaşını kuluçkanın yapısından anlayabilirsiniz. Koloninin orta kısmında bulunan kuluçkalı alanda yumurta, larva ve pupalı yavru gözlerinin bulunmasına dikkat etmelisiniz. Pupalı gözlerin bulunduğu çerçevelerdeki pupalı gözlerin arasında boş petek gözü sayısı az olmalıdır (Resim-2). Pupalı gözlerin bulunduğu alandaki üstü kapalı pupalı yavrulu gözlerin aralarında boş gözlerin fazla olması ana arının yaşlı veya akrabalı yetiştiğinin göstergesidir (Resim-3). Bu tip kuluçkası olan koloniler, size verim sağlamayacakları gibi, büyük olasılıkla kış aylarını da geçiremeyeceklerdir.
(The structure of the brood may indicate the quality and age of the queen bee. You should keep an eye out for eggs, larvae, and pups in the brood area in the center of the colony. In frames containing pupae cells, the amount of empty honeycomb cells between the pupae cells should be minimal (Picture-2). Because there are more empty cells between the closed cells containing pupae in the area where the pupae cells are situated, the queen bee is either elderly or inbred (Picture-3). Colonies with this type of brood will not surrender to you and will most likely die over the winter).
Resim 2-) Genç ve sağlıklı ana arının kuluçka yapısı. (Picture 2-) A young and healthy queen bee’s brood structure).
Resim-3) Yaşlı veya akrabalı yetiştirilmiş ana arının kuluçka yapısı. (3) The brood structure of an elderly or inbred queen bee).
Ayrıca kuluçka alanlarında arıcılık sektörünün korkulu rüyası bulaşıcı Amerikan Yavru Çürüklüğü hastalığının olmamasına dikkat edilmelidir (Resim-4,5). Kovanların dış kısmında ve çerçevelerin üzerinde arı dışkısı görüldüğünde ergin arı hastalığı olan, sindirim sisteminde meydana gelen Nosema hastalığının işareti olduğu unutulmamalıdır. Kovanların uçuş tahtasının ön tarafında siyah beyaz renkte ölü pupa parçaları da Kireç hastalığının belirtisidir.
(Additionally, the brood sites should be checked for the presence of the deadly American Foulbrood disease, which is the beekeeping industry’s greatest fear (Picture-4,5). It should not be forgotten that bee excrement on the outside of the hives and on the frames is a sign of Nosema disease, an adult bee disease affecting the digestive system. Chalkbrood disease is also suggested by the presence of black and white dead pupa pieces on the hive’s flight board’s front).
Resim-4) Amerikan yavru çürüklüğü hastalığının kuluçka peteği üzerindeki belirtisi. (On the brood comb, symptoms of American foulbrood disease (Picture-4).)
Resim-5) Amerikan yavru çürüklüğü şüpesi olan kuluçka gözüne kibrit çöpü sokarak kontrol edilmesi. Yavruda şekildeki gibi uzama görülürse şüphe artar. (Control involves putting a matchstick into the brood cell suspected of being infected with American foulbrood. If elongation is seen in the offspring, as shown, skepticism grows).
Resim-4,5 Amerikan yavru çürüklüğü hastalığının kuluçka petekleri üzerindeki belirtisi.
(Picture 4,5) An American foulbrood disease sign on brood combs).
Artık koloninizi belirlediniz. Sıra seçtiğiniz koloniyi kendi kovanınıza aktarmaya geldi. Seçtiğiniz koloniyi kovanıyla birlikte yerinden alıp yan tarafa koyup, onu yerine kendi boş kovanınızı koyup, kovanınızın giriş kısmını açmalısınız. Seçtiğiniz kolonideki petekleri aynı düzende kendi kovanınıza aktarmalısınız. Çerçeveler arasında aralık bırakmamalısınız. Yolculuk sırasında çerçevelerin kaymaması için; çerçevelerin bittiği kısma çivi çakabilirsiniz ya da boş çerçeveleri ekleyerek boşluğu doldurabilirsiniz. Çerçeveleri aktarma ve düzenleme işi bittikten sonra, yolculuk sırasında arının kovanın dışına çıkmaması için kovanınızın örtü bezini ve kapağını iyice kapatmalısınız.
(You have now determined the location of your colony. It’s time to move the colony you’ve selected to your own hive. You must remove the colony with its hive, set it aside, replace it with your own empty hive, and open the entrance to your hive. You should transfer the combs from the colony you selected in the same sequence to your own hive. There should be no gaps between the frames. To keep the frames from sliding throughout the trip, you may either nail the end of the frames or cover the space with empty frames. After you have done moving and arranging the frames, you should properly shut the cover cloth and cover of the hive so that the bee does not escape during the trip).
Aktarma işlemi gün içinde yapıldığı için almış olduğunuz koloninin tarlacıları çiçeklerden nektar, polen, propolis ve su toplama işleriyle meşgul olacaklardır. Eğer kovanınızı gün bitmeden yerinden alıp giderseniz tarlacı arılarınızı arıları aldığınız işletmeye armağan etmiş olursunuz. Ama kovanınızın girişini hava kararırken kapatırsanız, tarlacı arılarınızı da almış olursunuz.
(Because the transfer takes place during the day, the colony’s foragers will be busy collecting nectar, pollen, propolis, and water from the flowers. If you remove your hive before the end of the day, you will be returning your forager bees to the person from whom you purchased the bees. However, if you shut the entrance to your hive while it is dark, you will also receive your forager bees).
Yerli bal arısı koloninizle nice bereketli sezonlar dilerim !!!
(I wish you many prosperous seasons with your native honey bee colony)!!
Egyptian Academic Journal of Biological Sciences bilim dergisinde 2021 yılında yayınlanan “Fermente Edilmiş Polen İkame Yeminin İşçi Arıların Balmumu Kabartılmasına Etkisi“ başlıklı araştırma makalesinde; Laboratuvar şartlarında 1 günlük yaştaki 100 er işçi arıdan oluşturulmuş kafeslere farklı diyetler verilerek, işçi arıların petek işleme performansları karşılaştırılmıştır.
Kafeslere 9×5 cm ölçüsünde temel petekler yerleştirilmiş ve 4 farklı yemlerle beslenen işçi arıların kaç işçi, erkek ve ana arı yüsüğü yaptıkları sayılarak istatistiki olarak karşılaştırılmıştır.
Grup Yem Arı ekmeği diyeti
Grup Yem Fermente edilmiş diyet
Grup Yem Fermente edilmemiş diyet
Grup Yem 1:1 oranla hazırlanmış şeker şurubu diyeti
Kafeslerin hepsine şeker şurubu ve su verilmiştir. Arıların 18 günden sonra kaç petek gözü yaptıkları gözlenmiştir.
Arı ekmeği ile beslenen gruptaki işçi arılar ortalama 109 işçi arı petek gözü, fermente edilmiş diyette 105 işçi arı petek gözü, şeker şurubuyla beslenen grupta ise 75 işçi arı petek gözü örmüştür.
Şeker şurubu ve fermente edilmemiş diyetle beslenen işçi arı gruplarında erkek arı ve ana arı yüksüğü yapılmadığı gözlenmiştir. Arı ekmeği ve Fermente edilmiş diyetle beslenen gruplarda ana arı yüksüğü ve erkek arı gözlerinin yapıldığı gözlemlenmiştir. Arı ekmeği ile beslenen grupta ortalama 4 erkek gözü yapılırken, fermente diyet grubundaki ortalama erkek gözü sayısının 2 olduğu bildirilmiştir.
Sonuç olarak bu araştırmada; bal arısı kolonilerini protein, yağ, vitamin, mineral ve probiyotik içeriği zengin arı ekmeği ile beslemek arıların petek örme performansını sadece şeker şurubuyla beslenenlere göre önemli ölçüde artırmıştır.
KAYNAK: Mahbob, M., Adahm, M., Mohamed, A. R., & Rania-Qurash, S. (2021). A fermented Pollen Substitute Diet Affects Wax Construction by Honey Bee Workers,(Apies mellifera L.). Egyptian Academic Journal of Biological Sciences. A, Entomology, 14(2), 1-11.
Varroa akarı dünyada yaşayan bal arısı kolonilerinin en büyük problemi olmaya devam ediyor. Bzı koloniler varroa akarına karşı direnç mekanizmaları geliştirmişlerdir. Fakat çoğu koloni bu akara karşı dirençli olmadığı için eğer arıcılar tarafından mücadele edilmezse çöker. Varroa akarı arıların vücutlarındaki kan ve lipitlerle beslenerek çoğalır. Kolonide virüslerin çoğalmasına neden olur. Arıların bağışıklık sistemini zayıflatır. Yaşam sürelerini kısaltır. Arıcılar kolonilerinde varro akarı mücadelesi yapmazlarsa koloni 1-2 yıl içinde çöker.
(The Varroa mite is still the most serious threat to honey bee hives throughout the globe. Some colonies have evolved varroa mite resistance mechanisms. However, since most colonies are not resistant to this mite, they will collapse if beekeepers do not treat colonies. The Varroa mite reproduces by feeding on the bees’ blood and lipids. It promotes viral replication in the colony. It impairs bees’ immune systems. It reduces their lifetime. If beekeepers do not combat varro mites in their colonies, the colony will die in 1-2 years.)
Varroa akarına karşı ilk geliştirilen ve en kolay kullanımı olan teknik sentetik kimyasallardır. Fakat yapılan bilimsel çalışmalar varroa akarının artık bu sentetik kimyasallara karşı direnç gösterdiğidir. Kullanılan kimyasal hedef organizmayı yeterli düzeyde öldürmezse mücadele başarılı olamaz. Sentetik kimyasalların varroa mücadelesinde etkileri azaldığı gibi, arı ürünlerinde kalıntı bırakma özellikleri nedeniyle son yıllarda yerlerini organik asitler, aromatik yağlar ve biyolojik mücadele teknikleri almaya başlamıştır.
(They are the first and easiest-to-use technical synthetic compounds developed against the Varroa mite. However, scientific research indicates that the varroa mite is becoming resistant to these synthetic pesticides. The control cannot be effective if the chemical used does not sufficiently kill the target organism. Organic acids, aromatic oils, and biological control methods have begun to take their place in recent years owing to their characteristics of leaving residue in bee products, as the impacts of synthetic pesticides in varroa control have diminished.)
Fakat bal arısı kolonileri için tehlike devam ediyor. Kanada’da yapılan ve PLOS ONE bilim dergisinde 2015 yılında yayınlanan araştırmada; tohumunun böcek öldürücü kimyasal olan neonicotinoid ile kaplı Mısır bitkilerinin ekildiği alanda ve herhangi kimyasal uygulama yapılmayan Mısır bitkisi ekili alanlarda tutulan kolonilerin varroa akarı ve virüs yüklerine (miktarları) karşılaştırılmış. Bu karşılaştırmanın sonucunda; Neonicotinoid uygulaması yapılan Mısır tarlasında bulunan bal arısı kolonilerindeki varroa akarı ve buna bağlı olarak virüs miktarı, kimyasal uygulama yapılmamış mısır tarlasında bulunan kolonilerdeki varroa akarı ve virüslerin miktarından daha yüksek düzeyde çıkmıştır. Sonuç olarak bitkilere uygulanan böcek öldürücü sentetik kimyasallardan neonicotinoidler dolaylı yoldan kolonideki varroa akarı düzeyini önemli ölçüde yükselttiği bu bilimsel çalışma göstermiştir. Çalışmadan alınan grafikte; Kırmızı sütunlar kimyasal uygulanmış alanlarda bulunan kolonilerin varroa düzeyleri. Mavi renkteki sütunlar ise kimyasal uygulanmamış alanda tutulan kolonilerin varroa düzeyini göstermektedir.
(However, the threat to honeybee hives persists. The varroa mite and virus loads (amounts) of colonies kept in areas where corn plants are planted with neonicotinoid, the seeds of which are covered with insecticidal chemical, and in areas where corn plants are not applied any chemical application, were compared in this study conducted in Canada and published in the scientific journal PLOS ONE in 2015. As a consequence of this comparison, the number of varroa mites and viruses in honey bee colonies in the corn field with neonicotinoid treatment was greater than the number of varroa mites and viruses in colonies in the corn field without chemical application. As a consequence, this scientific research discovered that neonicotinoids, one of the insecticidal synthetic compounds used on plants, indirectly boosted the number of varroa mites in the colony. The graph from the research shows the varroa levels of colonies observed in chemically treated regions in red columns. The varroa level of the colonies maintained in the chemical-free region is shown by the blue columns.)
Tarım alanlarına böcekleri öldürmek için uygulanan neonicotinoidler tozlaşmayı sağlayan bal arılarını direk öldürmese bile kolonilerin varroa akarına karşı geliştirdikleri direnç mekanizmasını ortadan kaldırdığı yapılan bu çalışmada gösterilmiştir. Yapılan diğer araştırmalarda da bu kimyasalların arıların yön bulma kabiliyetlerini ortadan kaldırdığını göstermiştir. Bu nedenle bitkisel üreticilerin tozlayıcıların ölmemesi için neonicotinoid kullanımlarını önlenmesi gereklidir.
(This research found that neonicotinoids used to kill insects in agricultural regions, even if they do not directly kill pollinating honey bees, destroy the resistance mechanism established by the colonies against the varroa mite. Other research has shown that these substances affect bees’ ability to navigate. As a result, it is critical for herbal growers to avoid using neonicotinoids so that pollinators do not perish.)
İstanbul ili Büyükçekmece Belediyesi ile Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi arasında imzalanan protokol kapsamında, online Bal Arıları ve Arıcılık eğitimi Dr.Öğr.Üyesi Devrim OSKAY’ın eğitmenliğinde başarılı şekilde tamamlanmıştır. Eğitim; Google Meeting üzerinden, 1 Aralık 2020 -12 Ocak 2021 arası her Salı ve Perşembe 19:00-21:00 arasında yapılmıştır. Online eğitimden 30 kişi faydalanmıştır.
(Online Honey Bees and Beekeeping training was successfully completed under the tutelage Dr. Devrim OSKAY as part of the protocol signed between Istanbul Province Büyükçekmece Municipality and Tekirdag Namık Kemal University. Education; It was conducted through Google Meeting on Tuesdays and Thursdays between 19:00 and 21:00 between 1 December 2020 and 12 January 2021. The online training benefitted 30 individuals).
Eğitimde:
Bal arısı biyolojisi, genetiği, ve davranışları (Biology, genetics, and behavior of honey bees)
Bal arısı türleri ve ırkları (Honey bee species and subspecies)
Arıcılığın tarihçesi (History of beekeeping)
Bal arısı kolonisi bakımı ve yönetim teknikleri (Techniques for honey bee colony maintenance and management)
Sentetik kimyasalları kullanmadan hastalık ve zararlılarla mücadele yöntemleri (Methods of disease and pest management that do not involve the use of synthetic chemicals).
Bal arısı ürünlerinin özellikleri, saklanması ve faydaları (Honey bee products: their characteristics, storage, and benefits), konuları işlenmiştir (numerous subjects are discussed).
Bal arıları, besin kaynaklarımızın ve doğanın sağlıklı yaşayabilmesi için hayati önem taşır. Gelin sizlere bal arılarının dünyasında rehberlik edelim.
(Honey bees are critical to the health of our food supplies and natural habitats. Allow us to take you through the honey bee world).
Online eğitim duyurusu Eğitim katılımcıları
Not: Online arıcılık eğitimi almak, düzenlemek isteyen, gruplar, belediyeler, platformlar ve birlikler doskay@nku.edu.tr e-mail adresinden Devrim OSKAY ile iletişim kurabilirler.
Bal, bal arılarının çiçek nektarından (Apis mellifera ; Aile: Apidae) oluşan doğal bir üründür. Bal, yaklaşık 5500 yıl öncesinden beri insanlar tarafından kullanılmaktadır. Yunanlılar da dahil olmak üzere çoğu antik topluluk, Çin, Mısırlı, Roma, Mayalar ve Babilliler, beslenme ve tıbbi özellikleri için bal tüketirlerdi. Bal sadece böcek türevli doğal bir üründür ve beslenme, kozmetik, terapötik ve endüstriyel değere sahip. Bal dengeli bir diyet olarak gözden geçirilir ve her yaşta erkek ve kadın için eşit derecede değerlidir. Balın soğutulmasına gerek yoktur, asla bozulmaz ve oda sıcaklığında kuru bir yerde de açılmadan saklanabilir. Balın su aktivitesi (WA) 0,56 ila 0,62 arasındadır ve pH değeri yaklaşık 3.9. Bal, yüksek fruktoz seviyesine sahip olduğu için (bal tablet şekerinden % 25 daha tatlıdır) antik dönemden itibaren doğal bir tatlandırıcı olarak kullanılmıştır. Ayrıca, içeceklerde bal kullanımı giderek daha popüler hale gelmektedir. Günümüzde birçok insan hastalığının tedavi için bal kullanımı hakkında bilgiler mevcuttur. Bilimsel kanıtlar, balın antioksidan, anti-enflamatuar, antibakteriyel, antidiyabetik, solunum, gastrointestinal, kardiyovasküler ve sinir sistemi dahil olmak üzere sağlığa yararlı ve koruyucu çeşitli etkilerini göstermektedir.
Balın tıbbi geçmişi
Taş Devri resimlerinden elde edilen kanıtlar, 8000 yıl önce ortaya çıkan bal gibi arı ürünleri ile hastalıkların tedavisini göstermektedir. Kadim parşömenler, tabletler ve kitaplar-Sümer kil tabletleri (MÖ 6200), Mısır papirisi (MÖ 1900–1250), Veda (Hindu kutsal kitabı) 5000 yıl, Kur’an-ı Kerim, İncil ve Hipokrat (MÖ 460-357) balın yaygın ilaç olarak kullanılabilirliğinden bahsetmektedir. Kur’an balın tedavi edici aktivitesini belirtmektedir. Rab arılara ilham verdi, kovanlarını tepelere, ağaçlara ve insanın yaşam alanına yapmasına, bedenlerinden farklı renklere sahip bir içecek gelir, burada insanlık için şifa verilir, aslında bu bir işarettir, düşünmek gerekir. Bal, göz hastalıkları, astım, boğaz enfeksiyonları, tüberküloz, susuzluk, hıçkırık, yorgunluk, baş dönmesi, hepatit, kabızlık, solucan istilası, egzama, ülser iyileşmesi ve geleneksel tıpta yaralar gibi çeşitli hastalık durumlarında kullanılmıştır.
Balın besleyici ve besleyici olmayan bileşenleri
Günümüze kadar yaklaşık 300 çeşit bal tanımlanmıştır. Bu çeşitlilik, bal arıları tarafından toplanan farklı nektar tipleri ile ilgilidir. Balın ana bileşimi kuru ağırlığının % 95-97’sine katkıda bulunan karbonhidratlardır. Ayrıca, bal proteinler, vitaminler, amino asitler, mineraller ve organik asitler gibi ana bileşikleri içerir. Saf bal ayrıca flavonoidler, polifenoller, indirgeyici bileşikler, alkaloidler, glikozitler, kardiyak glikozitler, antrakinon ve uçucu bileşiklerden oluşur. Monosakkaritler (fruktoz ve glikoz) en önemli şekerlerdir. Balın besinsel ve fiziksel etkilerinin çoğuna katkıda bulunabilir. Monosakkaritlere ek olarak, daha az miktarlarda disakkarit (sükroz, galaktoz, alfa, beta-trehaloz, gentiobioz ve laminaribiyoz), trisakaritler (melezitoz) , maltotrioz, 1-ketoz, panoz, izomaltoz glikoz, erloz, izomaltotrioz, theanderose, centose, izopanoz ve maltopentaoz) ve balda oligosakkaritler bulunur. Bu şekerlerin çoğu, balın olgunlaşması ve olgunlaşma süreleri sırasında oluşur. Glikoz oksidasyonunun bir ürünü olan glukonik asit, balda bulunan ana organik asittir; ayrıca az miktarda asetik, formik ve sitrik bulunmuştur. Bu organik asitler, balın asidik (pH 3.2 ve 4.5 arasında) özelliklerinden sorumludur. Bal ayrıca bazı önemli amino asitlerden oluşur, örneğin dokuz esansiyel amino asit ve asparagin ve glutamin hariç tüm esansiyel olmayan amino asitler. Prolin, balda birincil amino asit, ardından diğer amino asit tipleri olarak rapor edilmiştir. Enzimler (diyastaz, invertazlar, glikoz oksidaz, katalaz ve asit fosfataz) balın ana protein bileşenlerini oluşturur. Baldaki vitamin seviyesi düşüktür ve önerilen günlük alım miktarına yakın değildir. Suda çözünen tüm vitaminler balda bulunur, C vitamini en sık görülür. Balda fosfor, sodyum, kalsiyum, potasyum, kükürt, magnezyum ve klor gibi tüm ana mineraller de dahil olmak üzere yaklaşık 31 değişken mineral bulunmuştur. Balda silikon (Si), rubidyum (RB), vanadyum (V), zirkonyum (Zr), lityum (Li) ve stronsiyum (Sr) gibi birçok temel eser bileşen tespit edilir. Bununla birlikte, kurşun (Pb), kadmiyum (Cd) ve arsenik (As) gibi bazı ağır metaller kirletici olarak mevcuttur. Önceki çalışmalar balda potansiyel biyomedikal etkilerine katkıda bulunan yaklaşık 600 uçucu bileşimi tespit etmiştir. Balda uçucu bileşikler genel olarak düşüktür düzeydedir. Fakat aldehitler, alkoller, hidrokarbonlar, ketonlar, asit esterleri, benzen ve türevleri, piran, terpen ve türevleri, norisoprenoids, hem de kükürt, furan ve siklik bileşikler dahildir. Antioksidan görevi gören flavonoidler ve polifenoller, balda bulunan iki ana biyoaktif moleküldür. Son kanıtlar balda yaklaşık otuz çeşit polifenol bulunduğunu göstermiştir. Balda bu polifenollerin varlığı ve seviyeleri çiçek kaynağına, iklimsel ve coğrafi koşullara bağlı olarak değişebilir. Galangin, quercetin, kaempferol, luteolin ve ishamhamnetin gibi bazı biyoaktif bileşikler, tüm bal türlerinde bulunurken, naringenin ve hesperetin sadece belirli çeşitlerde bulunur. Genel olarak, baldaki en fenolik ve flavonoid bileşikleri gallik asit, siringik asit, ellagik asit, benzoik asit, sinnamik asit, klorojenik asit, kafeik asit, ishamhamnetin, ferulik asitler, mirisetin, chrysin, kumarik asit, apigenin, kuersetin içerir. Bal içeriklerinin, antioksidan, antimikrobiyal, antienflamatuar, çoğalmayı önleyici, antikanser ve antimetastatik etkiler gösterdiği bildirilmiştir.
Baldaki başlıca flavonoidlerin, organik asitlerin ve fenolik asitlerin yapıları
Flavonoidler, heterosiklik bir piran halkası ile birleştirilen iki benzen halkası içeren 15 karbonlu bir yapıya sahip aktif doğal bileşikler grubunu belirtir. Genellikle flavonoller (quercetin, kaempferol ve pinobanksin), flavonlar (luteolin, apigenin) olarak sınıflandırılırlar. ve chrysin), flavanonlar (naringenin, pinokembrin ve hesperetin), izoflavonlar (genistein) ve antosiyanidinleri içerir. Genistein, chrysin, luteolin ve naringenin dahil bazı flavonoidlerin östrojenik aktivite gösterdiği ve genellikle fitoöstrojenler balda bulunan başlıca flavonoidlerin ve fenolik asitlerin kimyasal yapılarını gösterir.
Balın biyolojik aktiviteleri
Antioksidan aktivite
Oksidanlar ajanlar oksijen gibi gıdalar ve insan vücudunda tespit edilen bir antioksidan olarak hasar önlenmesinde rol oynarlar. Doğal antioksidanlar tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak, araştırmalar, doğal etkilerinde bir fonksiyonu tasvir yaşlanma ve işlemin çoğunda bal, serbest radikaller ve reaktif oksijen türleri (ROS) olarak adlandırılan oksijenden uzaklaşır, metabolizma sırasında üretilir. Bu bileşenler, hücre zarlarındaki, enzimlerin yanı sıra DNA’daki lipitler ve protein bileşenleri ile etkileşime girer. Bu zararlı reaksiyonlar çeşitli hastalıklara yol açabilir. Neyse ki, antioksidanlar serbest radikalleri zarar vermeden önce keser. Hem enzimatik hem de enzimatik olmayan maddeler koruyucu antioksidan için geçerlidir. Balın antioksidan özellikler için yeteneği balın rengi ile ilgilidir; bu nedenle, koyu renkli bal daha yüksek antioksidan değerine sahiptir. Fenolik bileşiklerin, balın antioksidan aktivitesinden en önemli sorumlu faktör olduğu gösterilmiştir, çünkü fenolik seviye, balın radikal absorbans aktivite değerleri ile ilişkilidir. Balın bir diyet antioksidanı gibi davranma yeteneği vardır. Bilimsel literatüre göre, tek başına veya geleneksel tedavi ile kombinasyon halinde uygulanan bal, oksidatif stresle yaygın olarak ilişkili kontrolünde yeni bir antioksidan olabilir. Aslında deneysel araştırmalardan elde edilen bu verilerin çoğundan, balın farklı insan rahatsızlıklarında bu antioksidan etkisinin incelenmesine büyük ihtiyaç vardır.
Antimikrobiyal aktivite
Balın antimikrobiyal aktivitesi için ana faktörler enzimatik glukoz oksidasyon reaksiyonu ve bazı fiziksel yönleridir. Ancak balın antimikrobiyal aktivitesini gösterebilen diğer faktörler arasında yüksek ozmotik basınç / düşük nem, düşük pH / asidik ortam bulunmaktadır. , düşük protein içeriği, yüksek karbon / azot oranı, yüksek indirgeyici şeker seviyesi nedeniyle düşük redoks potansiyeli, çözünmüş oksijeni ve diğer kimyasal ajanları / fitokimyasalları sınırlayan bir viskozite. Düşük nem ve su asitliği, glikoz oksidaz ve hidrojen peroksit gibi balın özellikleri nedeniyle bal, maya ve bakterilerin büyümesine yardımcı olmaz. Peroksidazın tamamı antibakteriyel bal seviyesinin kaynağı değildir, ancak balda terpenler, pinokembrin, benzil alkol, 3,5-dimetoksi-4-hidroksibenzoik asit (siringik asit), metil-3 dahil olmak üzere birçok ürün keşfedilmiştir. 5-dimetoksi-4-hidroksibenzoat (metil şırınga), 2-hidroksi-3-fenilpropiyonik asit, 2-hidroksibenzoik asit, 3,4,5-trimetoksibenzoik asit ve 1,4-dihidroksibenzen.
Birçok araştırma, balın antibakteriyel aktivitesinin minimum inhibitör konsantrasyon olduğunu gösterdi; Bu nedenle, bal tamamen inhibe edici büyüme için gerekli olan en az bir konsantrasyona sahiptir. Bal birçok türleri arasında, manuka bal nonperoxide En yüksek aktivite seviyesine sahiptir. Araştırmalar; balın Escherichia coli ve Staphylococcus aureus bakterilerini önemli ölçüde önlenebilir. Balın antibakteriyel aktivitesinin birçok bakteriyel patojen ve mantar üzerinde etkili olduğu gösterilmiştir.
Apoptotik aktivite
Kanser hücreleri yetersiz apoptotik ciro ve kontrolsüz hücresel proliferasyon ile karakterizedir. Kanser tedavisi için uygulanan kimyasallar apoptoz indükleyicidir. Bal, mitokondriyal membranın depolarizasyonu yoluyla birçok kanser hücresinde apoptoz yapar. Bal, yüksek fenolik bileşeniyle ilişkili insan kolon kanseri hücre hatlarında kaspaz 3 aktivasyonunu ve poli (ADP-riboz) polimeraz (PARP) bölünmesini arttırır. Ayrıca pro- ve anti- kolon kanserinde apoptotik proteinler. Bal, p53, kaspaz 3 ve proapoptotik protein Bax’ın ekspresyonunu indükler ve ayrıca anti-apoptotik protein Bcl2’nin ekspresyonunu aşağı regüle eder. Bal, p53 ve p53’ün aktivasyonuna yol açan ROS’u pro- ve Bcl-2 ve Bax gibi anti-apoptotik proteinler. Balın oral uygulaması, pro-apoptotik protein Bax ekspresyonunu arttırır ve ayrıca Wistar sıçanlarının tümör dokusundaki anti-apoptotik protein Bcl-2 ekspresyonunu azaltır. Manuka balının intravenöz enjeksiyonu, kaspaz 9’un dahil edilmesi yoluyla kanser hücresi hatları üzerindeki apoptotik etkisini uygular ve bu da yürütücü protein olan kaspaz-3’ü aktive eder. Apoptoz, PARP aktivasyonu, DNA parçalanması ve Bcl-2 ekspresyonunun kaybını da içeren manuka balı tarafından yapılmıştır. Balın apoptotik özellikleri, günümüzde kullanılan birçok kemoterapötik olduğu için anti-kanser ajanı olarak olası bir doğal madde olmasını sağlar.
Anti-enflamatuar ve immünomodülatör aktiviteler
Kronik inflamasyon dokulara zarar vererek iyileşmeyi engelleyebilir. Mevcut literatüre göre bal, hayvan modellerinde, hücre kültürlerinde ve klinik çalışmalarda inflamatuar yanıtı azaltır. Baldaki fenolik içerik, anti-enflamatuar etkiden sorumludur. Bu fenolik ve flavonoidler. bileşikler siklooksijenaz-2 (COX-2) ve / veya indüklenebilir nitrik oksit sentazın (iNOS) pro-enflamatuar aktivitelerinin baskılanmasına neden olur. Bal ve bileşenlerinin, iNOS, ornitin dekarboksilaz, tirosin kinaz ve COX-2 dahil olmak üzere proteinlerin düzenlenmesinde rol oynadığı gösterilmiştir. Tümör nekroz faktörü alfa, interlökin-1 beta (IL-1β) ve IL-6 üretimini indüklemek için farklı bal türleri keşfedilmiştir. Bal T ve B lenfositlerini, antikorları, eozinofiller, nötrofiller, monositleri arttırır.
Yavaş emilimin kısa zincirli yağ asidi (SCFA) fermantasyon ajanlarının üretimine yol açtığı belirtilmiştir. Balın yutulmasının SCFA üretimine neden olabileceği muhtemel bir mekanizmadır. SCFA’nın immünomodülatör etkileri, doğrulanmıştır. Bu nedenle, bal, bu fermente edilebilir şekerlerin aracılığıyla bağışıklık tepkisine neden olabilir. Bir şeker, nigerooligosaccharides, bal içinde mevcut immüno etkilere sahip olduğu gözlenmiştir. Baldaki şeker olmayan maddeler de immünomodülasyon için sorumludur.
Tıbbi özellikler
Bal ve yara
Bal, bazı modern kimyasallar bu konuda başarısız olduğunda insanlığın bildiği en eski yara iyileştirici ajandır. Deneysel araştırmalar, antibakteriyel, antiviral, antienflamatuar ve antioksidan gibi biyoaktiviteleri nedeniyle yara iyileşmesinde kullanımını destekleyen daha fazla belge göstermiştir. Ayrıca, bal enfeksiyona karşı bağışıklık tepkisini aktive eder. Bal ile bağışıklık tepkisinin diğer özelliklerinin uyarılması da bildirilmiştir (B- ve T-lenfositlerin çoğalması ve fagosit aktivitesi). Bal, antikor oluşumunu indükler. Birçok kanıt, akut yaraların kontrolünde ve tedavisinde ve hafif ila orta dereceli yüzeysel ve kısmi kalınlıkta yanıklarda bal kullanımını önermektedir. Bazı çalışmalar balın yara tedavisi ve bacak ülserleri ile ilgili etkinliğini göstermesine rağmen, mevcut kanıtları güçlendirmek için bu konuda daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
Bal ve diyabet
Balın diyabetes mellitus (şeker hastalığı) tedavisinde yararlı etkilerini gösteren güçlü kanıtlar vardır. Bu sonuçlar, bal veya diğer güçlü antioksidanların diyabetes mellitus kontrolünde standart antidiyabetik ilaçlara ek olarak kullanılmasının tedavi edici beklentilerini göstermektedir. Antioksidanların kullanımıyla ilgili kısıtlamalar ile ilgili olarak, ROS üretimini azaltmayı hedefleyen diğer müdahaleler de geleneksel diyabet tedavisine ek olarak kullanılabilir. Tip 1 ve Tip 2 diyabetes mellitus klinik çalışmalarından birinde, bal uygulaması tip 1 diyabet ve normalde sakaroz veya glikozdan çok daha düşük glisemik indeks ile ilişkilendirilmiştir. Tip 2 diyabetin bal, glikoz ve sükroz için benzer değerleri vardır. Diyabetik hastalarda bal, dekstrana kıyasla plazma glukoz seviyesinde önemli bir azalmaya neden olabilir. Normal ve hiperlipidemik hastalarda kan lipitlerini, homosistein ve C-reaktif protein içeriğini de azaltır. Bununla birlikte, özellikle diyabetes mellitusun hem oksidatif stresi hem de hiperglisemiyi hedefleyen müdahalelerle kontrol etme umuduyla ilgili birkaç soru kalmıştır. Ayrıca, balın şeker hastalığının tedavisinde terapötik etkileri sadece gliseminin kontrolü ile sınırlı kalmayabilir, aynı zamanda ilişkili metabolik komplikasyon hastalıklarının iyileştirilmesi için de genişletilebilir.
Bal ve kanser
Mevcut çalışmalar, balın çeşitli mekanizmalar yoluyla antikanser etkileri gösterebileceğini göstermektedir. Araştırmalar, balın, apoptoz, antimutajenik, antiproliferatif ve antienflamatuar yolların indüklenmesi de dahil olmak üzere çoklu hücre sinyal yollarıyla etkileşimi yoluyla antikanser özelliğine sahip olduğunu göstermiştir. Bal bağışıklık yanıtlarını değiştirir. Balın, hücre proliferasyonunu önlediği, apoptozu indüklediği, hücre döngüsü ilerlemesini değiştirdiği ve cilt kanseri hücreleri (melanom), adenokarsinom epitel gibi çeşitli kanser türlerinde mitokondriyal membran depolarizasyonuna neden olduğu gösterilmiştir. hücreler, serviks kanseri hücreleri, endometriyal kanser hücreleri, karaciğer kanseri hücreleri, kolorektal kanser hücreleri, prostat kanseri hücreleri, böbrek hücreli karsinom, mesane kanseri hücreleri, insan küçük hücreli dışı akciğer kanseri, kemik kanseri hücreleri (osteosarkom) ve lösemi ve ağız kanseri hücreleri (oral skuamöz hücreli karsinom). Ek olarak, bal, göğüs kanseri, karsinom, melanom, kolon karsinomu, hepatik kanser ve mesane kanseri dahil olmak üzere hayvan modellemesinde çeşitli tümör formlarını inhibe edebilir. Bununla birlikte, bal ve kanserin olumlu etkisi konusundaki anlayışımızı geliştirmek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
Bal ve astım
Bal, halk tıbbında iltihaplanma, öksürük ve ateş tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Balın astımla ilişkili semptomları azaltmada veya astım indüksiyonunu engellemede önleyici bir ajan olarak hareket etme kabiliyeti gösterilmiştir. Kronik bronşit ve bronşiyal astım hayvan modellemesinde oral bal tüketimi ile tedavi edildi. Ayrıca, Kamaruzaman ve ark . balla yapılan tedavinin, hava yolundaki astıma bağlı histopatolojik değişiklikleri azaltarak ovalbumin kaynaklı hava yolu inflamasyonunu etkili bir şekilde inhibe ettiğini ve ayrıca astımın indüksiyonunu inhibe ettiğini göstermiştir. Balın solunmasının, mukus salgılayan goblet hücresi hiperplazisini etkili bir şekilde giderdiği de keşfedilmiştir. Bununla birlikte, balın astım semptomlarını azalttığı mekanizmaları daha iyi anlamak için balın bu etkilerini araştırmak için gelecekteki çalışmalara ihtiyaç vardır.
Bal ve kardiyovasküler hastalıklar
Balda bulunan flavonoidler, polifenolikler, C vitamini ve monofenolikler gibi antioksidanlar, kardiyovasküler başarısızlık riskinde azalma ile ilişkili olabilir. Koroner kalp hastalığında, antioksidan, antitrombotik, anti-iskemik ve vazorelaksant ve flavonoidler gibi flavonoidlerin koruyucu etkileri üç mekanizma yoluyla koroner kalp rahatsızlığı riskini azaltır: (a) koroner vazodilatasyonun iyileştirilmesi, (b) kandaki pıhtılaşma trombositleri ve (c) düşük yoğunluklu lipoproteinlerin oksitlenmesini önleme. Çok çeşitli antioksidan tipleri olmasına rağmen, farklı bal türlerinde kafeik asit, quercetin, fenetil ester, kaempferol, galangin ve akasetin baskındır. Bazı araştırmalar, bazı bal polifenollerinin kardiyovasküler bozuklukları azaltmada umut verici bir farmakolojik fonksiyona sahip olduğunu göstermiştir. İnvitro ve invivo araştırma ve klinik araştırmalar, bu bileşiklerin tıbbi uygulamalarda daha da geçerli kılınması için başlatılmalıdır.
Bal ve nörolojik hastalıklar
Nutrasötik ajanların yeni nöroprotektif terapiler olarak gösterilmesi için önemli bilimsel literatür vardır ve bal, bu kadar umut verici nutrasötik antioksidanlardan biridir. Bal, anksiyolitik, antidepresan, antikonvülsan ve antinosiseptif etkiler uygular ve merkezi sinir sisteminin oksidatif içeriğini iyileştirir. Bal üzerine yapılan çeşitli çalışmalar, bal polifenollerinin nootropik ve nöroprotektif özelliklere sahip olduğunu ileri sürmektedir. Balın polifenol bileşenleri, amiloid beta da dahil olmak üzere yanlış katlanmış proteinlerin nörotoksisitesine, yaşlanmasına ve patolojik birikmesine yol açan biyolojik oksidatif stresi giderir. Balın polifenol bileşenleri, kinolinik asit ve kainik asit dahil olmak üzere eksitotoksinler ve 5-S-sisteinil-dopamin ve 1-metil-4-fenil-1,2,3,6-tetrahidropiridin dahil olmak üzere nörotoksinler yoluyla oksidatif strese karşı koyar. Ayrıca, bal polifenol bileşenleri, amiloid beta, metil cıva ile indüklenen ve retinoid yoluyla doğrudan apoptotik zorluklara karşı koyarlar. Ham bal ve bal polifenol, immünojenik nörotoksinler veya iskemi hasarı ile indüklenen mikroglia kaynaklı nöroenflamasyonu azaltır. Bal polifenolleri, bellekte yer alan bir beyin yapısı olan hipokampusta nöroenflamasyona karşı koyar. Bal polifenolleri hafıza bozukluklarını önler ve moleküler düzeyde hafıza gelişimini destekler. Çeşitli araştırmalar, spesifik sinir devresindeki değişikliklerin balın hafıza iyileştiren ve nörofarmakolojik etkilerinin altında olduğunu öne sürmektedir.
Bal ve gastrointestinal hastalıklar
Balın, periodontal ve diğer oral bozukluklar, dispepsi ve oral rehidrasyon tedavisinin bir parçası gibi gastrointestinal sistemin çeşitli durumları için potansiyel olarak yararlı olduğu ileri sürülmüştür. İnvitroçalışmalar balın Helicobacter pylori’ye karşı bakterisidal aktivite uyguladığını öne sürmektedir, ancak Helicobacter eradikasyonunu indüklemek için manuka bal tedavisinin klinik bir denemesi faydalı bir tedaviyi gösterememiştir. Ayrıca, bal, oral rehidrasyon tedavisinin bir parçası olarak etkili olabilir ve klinik bir çalışma olarak, bal, gastroenterit ile hastaneye başvuran bebeklerin ve çocukların tedavisinde terapötik etkiler gösterir, balla tedavi edilen hastalarda belirgin bir diyare süresi gösterir.
Almanya’da 2017 yılında yapılan çalışmada bal tüketiminin kandaki trigliserid düzeyini düşürdüğünü göstermiştir.
Spesifik olarak, balın, çoklu patolojileri olan bir dizi ağızda oluşan ülsere ve özellikle oral mukozit tedavisinde etkili olduğu bilimsel çalışmalarda gösterilmiştir.
Göz kuruması hastalığına karşı Manuka balı ile formüle edilen göz damlası, gözyaşı filmi buharlaşma oranını azaltmada etkili olduğu bildirilmiştir.
Alzheimer hastalığı (AD), diğerleri arasında beyindeki anormal asetil ve butirilkolinesteraz seviyeleri ile karakterize ilerleyici bir nörodejeneratif hastalıktır. Yapılan çalışmada, AChE inhibisyonu için en yüksek potansiyel, karabuğday balı (%39.51 inhibisyon) durumunda gözlenirken, çok çiçekli bal BChE inhibisyonu için en yüksek kapasiteyi (%39.76) gösterdi. Çalışma, balların zengin bir kolinesteraz inhibitör kaynağı olabileceğini ve bu nedenle Alzheimer hastalığı tedavisinde rol oynayabileceğini ortaya konmuştur.
Meşe balı, meşe yaprak bitlerinden veya bazı stres koşulları altında meşe yapraklarından salınan şekerli maddeden üretilir. Bu nedenle, hem meşe hem de çam balları salgı balı olmasına rağmen, meşe balı oldukça farklı bir bileşime ve biyolojik olarak aktif özelliklere sahiptir.
Hyaluronidazlar, ağırlıklı olarak hyaluronik asit (HA) degradasyonunu katalize eden ve insanlarda, bakterilerde ve omurgasızlarda yaygın olan bir enzim sınıfıdır. Hyaluronidazlar birçok patolojik hastalığa karışır ve inhibitörleri anti-enflamatuar, anti-alerjik, anti-tumoral, anti-aging, anti-romatoid, anti-toksin ve antimikrobiyal ajanlar olarak potansiyel regülatörler olarak hizmet eder. Yapılan araştırmada Türkiyenin çeşitli bölgelerinden toplanan balların içinde en yüksek anti-hiyalüronidaz aktivitesi meşe balı, ardından kestane ve karabuğday ile sergilenmiştir (Kolaylı ve ark 2016).
Şahin (2016) yaptığı bilimsel çalışmada Meşe, Kestane ve Polifloral balları arasında karşılaştırma yaparak, Meşe balının en yüksek üreaz inhibisyonu sergilediğini, bunu kestane ve polifloral balın izlediğini. Meşe balının önleyici değerinin, polifloral balınkinden yaklaşık 3 kat daha büyük olduğunu belirtmiştir. Araştırmacı Meşe balının fenolik yapı moleküllerince çok zengin olduğunu, fenolik yapı moleküllerinin, fenolik asitler, flavanoller, pro-antosiyaninler ve tanenlerin olduğunu, bu ikincil metabolitlerin sadece anti-oksidan aktivitelere değil, bunun yanında anti-mikrobiyal, anti-tumoral ve anti-enflamatuar fonksiyonlara sahip olduğunu belirtmiştir.
Antioksidanlar; yaşlanmaya, kanser ve diğer bazı hastalıklara neden olan serbest radikallerle reaksiyona girerek onları etkisis hale getiren moleküllerdir. Yunanistan’da yapılan bir çalışmada farklı bitki kaynaklı balların antioksidant özellikleri karşılaştırılmıştır. Araştırma sonucu en yüksek antioksidant özelliği meşe balı göstermiştir.
Şekil-) Turunçgil, Köknar, Meşe, Çam ve Kekik ballarında Serbest radikal mekanizmalı oksidasyonunu engelleyen bileşenlerin yüzdesi (Karabagias ve ark.,2020)
Yakup ve ark., (2019) yaptıkları çalışmada Kırklareli bölgesinden meşe (Querces frainetto) balının polifenolik bileşenlerini HPLC yöntemi ile analiz etmişlerdir. Kalibrasyon grafikleri hazırlamak için on dokuz fenolik standart kullanılmıştır.Yedi fenolik asit (gallik asit, protokateik asit, p-OH benzoik asit, kafeik asit, syringik asit, p-kumarik asit, ferulik asit) ve on iki flavonoid (kateşin, epikateşin, rutin, mirisetin, resveratrol, daidzein, luteolin, t- sinnamik asit, hesperetin, chrysin, pinokembrin, kafeik asit fenilester (CAPE) kullanılmıştır. Epikateşin, rutin, luteolin ve hesperetin dışındaki tüm polifenoller değişen miktarlarda tespit edildi. Protokateik asit, ferulik asit, mirisetin ve chrysin en bol fenolik bileşiklerdi.
Balın toplam fenolik içeriği 54 ila 88 mg GAE/100g olarak hesaplanmıştır.
Özetle, meşe balı zengin polifenol çeşitliliği ile yüksek apiterapötik değere sahiptir.
Şekil-2) Kırklarelinin 5 farklı yerinden toplanan meşe ballarının toplam fenoloik içerikleri
Şekil-3) Meşe balının fenoloik madde içeriği
KAYNAKLAR
Baranowska-Wójcik, E., Szwajgier, D., & Winiarska-Mieczan, A. (2020). Honey as the Potential Natural Source of Cholinesterase Inhibitors in Alzheimer’s Disease. Plant Foods for Human Nutrition, 1-3.
Hunter, M., Kellett, J., D’Cunha, N. M., Toohey, K., McKune, A., & Naumovski, N. (2020). The Effect of Honey as a Treatment for Oral Ulcerative Lesions: A Systematic Review. Exploratory Research and Hypothesis in Medicine.
Karabagias, I. K., Karabagias, V. K., & Badeka, A. V.(2020) Possible complementary packaging label in honey based on the correlations of antioxidant activity, total phenolic content, and effective acidity, in light of the FOP index using mathematical modelling. European Food Research and Technology, 1-10.
Sahin, H. (2016). Honey as an apitherapic product: its inhibitory effect on urease and xanthine oxidase. Journal of enzyme inhibition and medicinal chemistry, 31(3), 490-494.
Samarghandian, S., Farkhondeh, T., & Samini, F. (2017). Honey and health: A review of recent clinical research. Pharmacognosy research, 9(2), 121.
Samat, S., Mohd Nor, N., Hussein, F. N., Eshak, Z., & Ismail, W. I. W. (2017). Short-term consumption of Gelam honey reduces triglyceride level. International Food Research Journal, 24(4).
Tan, J., Jia, T., Liao, R., & Stapleton, F. (2020). Effect of a formulated eye drop with Leptospermum spp honey on tear film properties. British Journal of Ophthalmology.
Yakup, K. A. R. A., Can, Z., & Kolaylı, S. (2019). HPLC analyses of polyphenolic compounds in oak (Querces frainetto) honey from Kırklareli region of Turkey.Turkish Journal of Analytical Chemistry,1.
Farklı türlerden bitkilerin çiçek polenleri karışımı, bal arısı tükürük bezleri tarafından salgılanan enzimler (amilaz, katalaz vb.) ve nektar ile karışarak granüller şeklindeki arı poleni yükleri oluşur.
(Bee pollen loads in the form of granules are created by combining flower pollens from various plant species with enzymes (amylase, catalase, etc.) and nectar produced by honey bee salivary glands).
Antioksidant Etki: Hücre hasarını önlemeye yarayan moleküllere antioksidantlar denir. Polende antioksidan aktiviteden sorumlu enzimler, fenolik maddeler, karotenoidler, C vitamini, E vitamini ve glutatyon bulunur.
(Antioxidant Effect: Antioxidants are molecules that protect cells from harm. Pollen includes antioxidant enzymes, phenolic compounds, carotenoids, vitamin C, vitamin E, and glutathione).
Anti-enflamatuar Etki: Anti-enflamatuar etkinin (iltihabi reaksiyonu, yangı önleyici) mekanizması, anti-enflamatuar süreçte aktif olan yağ asitleri ve fitosterollerin varlığı ile de ilgilidir. Arı poleninin kardiyovasküler ve böbrek kaynaklı şişliklerin giderilmesinde özellikle faydalı etkileri vardır. Arı poleni ile konvansiyonel tedavinin tamamlanması astımlı hastaların durumunu iyileştirir. Arı poleni uygulandıktan sonra lokal ağrıların giderilmesi ve trombosit agregasyonunun önlenmesi için iyi etkiler gözlenir.
(Anti-inflammatory Effect: The anti-inflammatory effect (inflammatory response, anti-inflammatory) is also linked to the presence of fatty acids and phytosterols, which are anti-inflammatory in nature. Bee pollen is very helpful for reducing edema in the cardiovascular and renal systems. Supplementing standard treatment with bee pollen improves asthmatic patients’ condition. After applying bee pollen, beneficial effects on reducing local pain and avoiding platelet aggregation have been found).
Antikanserojenik Aktivite:
Prostat kanserli ve Lösemi hastalarda polen uygulaması kemoterapötik tedavinin tamamlayıcısıdır. Hücre kültürlerinde elde edilen sonuçlara göre, özellikle fenolik asitler ve flavonoidlerin (örn. Kaempferol, apigenin) farklı tipteki bileşiklerle arı poleni ekstraktlarının kanser hücresi büyümesini kontrol etmeye yardımcı olduğu bildirilmiştir. Polenin yararlı etkileri bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlar.
(Anticancer Activity: Pollen application is used in conjunction with chemotherapy treatment in individuals with prostate cancer and leukemia. According to cell culture findings, it has been claimed that bee pollen extracts containing various chemicals, particularly phenolic acids and flavonoids (e.g., kaempferol, apigenin), aid in the inhibition of cancer cell development. Pollen’s helpful properties contribute to the immune system’s strengthening).
Antibakteriyel ve antifungal Etkiler:
Polenin antibakteriyel etkisi bal arıları tarafından üretilen bir enzim olan glikoz oksidazın özelliği ile ilişkilidir. Polen granülleri oluştuğunda polene arı tarafından eklenir. Ayrıca, mikrobiyolojik etkinlik fenolik asitler ve flavonoidler ile ilişkili olduğu gösterilmiştir.
(Anticancer Activity: Pollen application is used in conjunction with chemotherapy treatment in individuals with prostate cancer and leukemia. According to cell culture findings, it has been claimed that bee pollen extracts containing various chemicals, particularly phenolic acids and flavonoids (e.g., kaempferol, apigenin), aid in the inhibition of cancer cell development. Pollen’s helpful properties contribute to the immune system’s strengthening).
Hepatoprotektif (Karaciğer koruyucu) ve detoksifiye edici (zehirli etkisi giderilmiş) aktivite:
Akut ve kronik enflamatuar koşullarda, ilk dejeneratif koşullarda ve kolestatik karaciğer hastalıklarında ve ayrıca bu organda toksik ve travma sonrası hasarlarda arı polen özleri önerilir.
(Hepatoprotective (protective of the liver) and detoxifying (anti-toxic) activity: Bee pollen extracts are suggested for acute and chronic inflammatory disorders, as well as early degenerative and cholestatic liver diseases, as well as toxic and post-traumatic liver damage).
Polen ekstraktlarının toplam lipit, triasilgliserol ve kolesterol içeriğini azaltarak hipolipidemik aktiviteye sahip olduğu bildirilmektedir. Bu nedenle, kardiyovasküler hastalıkta faydalı etkiler bildirilmiştir. Kardiyovasküler hastalığı olan hastalarda arı poleni alımı kan viskozitesini azaltır ve aterosklerotik plak oluşum yoğunluğunu azaltmada ve trombosit agregasyonunu azaltmada etkilidir.
Deneysel bir klinik çalışmada; arı poleni ekstraktı uygulandıktan sonra prostatik sekresyon ve spermada zayıflamış oksidatif stres ve artan antioksidasyon belgelenmiştir.
Polen yoğurda katılarak yoğurdun probiyotik özelliği arttırılabilir.
(Effect anti-atherosclerotic: Pollen extracts have been shown to exhibit hypolipidemic action by lowering total lipid, triacylglycerol, and cholesterol levels. As a result, it has been claimed that it has positive benefits on cardiovascular disease. Bee pollen consumption decreases blood viscosity and is efficient in decreasing the density of atherosclerotic plaque development and platelet aggregation in people with cardiovascular disease. In an experimental clinical research, bee pollen extract treatment resulted in decreased oxidative stress and enhanced antioxidation in prostatic secretion and sperm. By incorporating pollen into yogurt, the probiotic properties of the yogurt may be enhanced).
Günlük kullanılma miktarı:
Yetişkinlerde, 20-40 g her gün terapötik olarak uygulanır. Bir çay kaşığı 7,5 g polen ise, bir dozun yetişkinler için bu ürünün 3-5 çay kaşığı ve çocuklar için 1-2 çay kaşığı olduğu sonucuna varılabilir. Polen genellikle yemekten önce günde 3 kez alınır. Tedavi süresi 1-3 aydır, ancak yılda 2-4 kez tekrarlanabilir. Tedavi için en uygun dönem kış ve ilkbahar ile yaz ve sonbahar arasındadır. Genellikle, kombinasyon tedavisinde, diğer ilaçların yanında ve kronik hastalıklarda daha az dozda polen kullanılır.
Organizmanın sindirilebilirliğini arttırmak için, polen taneleri öğütme yoluyla parçalanır veya ılık suya maruz bırakılır. Su ortamında, polen taneleri şişer ve 2-3 saat sonra çatlar ve sonuç olarak değerlerini serbest bırakır. Süt, meyve ve sebze suları da bu amaçla kullanılır. (Öğütülmüş) polen, bal, tereyağı, süzme peynir, yoğurt, reçel, glikoz ve diğerleri kullanılarak 1: 1 ila 1: 4 oranında birçok ürünle karıştırılabilir. Karışık polen günde 3 kez 1 çay kaşığı miktarında alınır. Bununla birlikte, birçok hastalıkta, enzimatik polen kullanılması tavsiye edilir.
(Daily consumption:
Adults get therapeutic doses of 20-40 g daily. If one teaspoon contains 7.5 g of pollen, one dosage is 3-5 teaspoons for adults and 1-2 teaspoons for children. Pollen is typically taken three times day, 30 minutes before meals. Treatment typically lasts 1-3 months but may be repeated 2-4 times per year. Winter and spring are the best times for therapy, whereas summer and fall are the optimal times. Pollen is often used at lesser dosages in combination therapy, in conjunction with other medications, and in chronic illnesses.
To improve the organism’s digestion, pollen grains are ground or exposed to warm water. After 2-3 hours in an aqueous environment, pollen grains expand and break, releasing their worth. Additionally, milk, fruit, and vegetable juices are utilized. It may be combined in a 1:1 to 1:4 ratio with a variety of items, including (ground) pollen, honey, butter, cottage cheese, yogurt, jam, and glucose. 1 teaspoon of mixed pollen is taken three times daily. However, the usage of enzymatic pollen is advised for a variety of diseases).
Arı Poleninin Saklanması:
Arı poleninin biyolojik değerinin en iyi şekilde korunabilmesi için kovandan hasat edilir edilmez güneş ışığı görmeyecek şekilde -18 0C’de dondurularak yada liyofilize (soğukta kurutma) edilerek saklanması gereklidir. Kurutulmuş ve güneş ışığında bekletilen polenlerin biyolojik değerlerinde önemli ölçüde düşmeler görülür.
(Bee Pollen Storage: To maximize the biological value of bee pollen, it should be frozen at -18 0C or lyophilized (cold-drying) immediately after harvesting from the hive. Significant reductions in the biological value of pollens dried and stored in sunshine are found).
Tablo 1. Polen bileşimi ve insan beslenme gereksinimleri (Table 1: Pollen composition and nutrient needs of humans)
Ana bileşenler
Miktar (g kg −1 )
15 g polen için% GAG
GAG
Karbonhidratlar
Fruktoz, glikoz, sükroz, lif
130-550
1-46
320
Ham seliloz
3-200
0,3-18
30
Protein
100-400
5,4-22
50
Yağ
10-130
0,1-4
80
Vitaminler
Askorbik asit (C vitamini)
0,07-0,56
2-15
100
Β karoten, (provitamin A)
0,01-0,20
30-600
0.9
Tokoferol (E vitamini)
0,04-0,32
8-66
13
Niasin (B vitamini 3)
0,04-0,11
7-20
15
Piridoksin (B vitamini 6 )
0,002-0,007
4-13
1.4
Tiamin (B vitamini 1 )
0,006-0,013
15-32
1.1
Riboflavin (B vitamini 2)
,006-,02
12-42
1.3
Pantotenik asit
,005-,02
2-9
6
Folik asit
,003-,01
20-67
0.4
Biyotin (H vitamini)
0,0005-0,0007
30-42
0.045
Mineraller
Potasyum (K)
4-20
5-27
2000
Fosfor (P)
0,80-6
2-16
1000
Kalsiyum (Ca)
0,20-3
0,5-7
1100
Magnezyum (Mg)
0,20-3
2-23
350
Çinko (Zn)
0,03-0,25
10-79
8.5
Manganez (Mn)
0,02-0,11
15-85
3.5
Demir (Fe)
,011-,17
2-37
12.5
Bakır (Cu)
0,002-0,016
4-36
1.2
GAG, Gerekli Günlük Alım Gereksinimleri, Gıda Bilimsel Komitesi Raporları, 2010’a göredir. Ortalama GAG değerleri varsayılmıştır. GAG, karbonhidratlar için g. gün−1ve vitaminler ve mineraller için mg. gün−1olarak verilir.
KAYNAKLAR:
Denisow, B., & Denisow‐Pietrzyk, M. (2016). Biological and therapeutic properties of bee pollen: a review. Journal of the Science of Food and Agriculture, 96(13), 4303-4309.
Glušac, J. R., Stijepić, M. J., Milanović, S. D., & Đurđević-Milošević, D. M. (2015). Physicochemical properties of honeybee pollen enriched acidophilus milk and probiotic yoghurt. Acta Periodica Technologica, (46), 45-54.
Komosinska-Vassev, K., Olczyk, P., Kaźmierczak, J., Mencner, L., & Olczyk, K. (2015). Bee pollen: chemical composition and therapeutic application. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2015.
Bal arısı kolonisinde bulunan ana arı 6 ile 21 arasında birçok erkek arı ile çiftleştikten sonra, yaşamı boyunca kullanılmak üzere sperm kesesinde yaklaşık 4-9 milyon sperm depolanır. Verimli bir ana arı, aktif mevsimde her gün 1500-2000 yumurta bırakabilir. Ana arı işçi fizyolojisini ve davranışını etkileyen çok çeşitli feromonlar üreterek koloninin sosyal uyumunu da sürdürmektedir. Bu nedenle, bir ana arının üreme kalitesi ve sağlığı, koloninin genişlemesini, hayatta kalmasını ve üretkenliğini sağlamak için gereklidir.Ana arının kalitesi erken süpersedure (ana arı değiştirmeye), zayıf kuluçka görünümüne, erken erkek arı döşeme ve ana arının ömrünün azalması ile ilişkilendirilir. Olumsuz iklim koşulları ana arının larva gelişimini etkiler ve yumurtlamasını azaltır. Ana arının başarısızlığı, koloni gelişiminin, bal üretiminin ve koloninin kış koşullarına dayanma kabiliyetinin olumsuz yönde etkilenmesiyle sonuçlanır.
Bal arısı kolonileri kovan içindeki sıcaklık koşullarını düzenleyebilse de, ana arı nakliye kutularındaki küçük arı gruplarının çevresel sıcaklık aşırılıklarını engelleyebilmeleri için sınırlı olanakları vardır. Bu yüzden ana arılar ortam sıcaklığının merhametindedir. Son zamanlarda yapılan bilimsel çalışmalar aşırı sıcaklığın ana arının sperm kesesi içindeki spermin canlılığını azalttığını göstermiştir. Ana arılar 2 saat boyunca düşük (6 °C) veya yüksek sıcaklığa (40 °C) maruz bırakıldığında, ana arının sperm kesesinin içindeki sperm canlılığının yaklaşık % 20’ye kadar düştü görülmüştür. Yapılan çalışmalar ana arının sperm kesesinde bulunan spermler için en güvenli sıcaklık aralığının 15,2 °C ile 38,2 °C arasında olduğudur.
Bu nedenden dolayı arıcılarımızın ana arılarını düşük sıcaklıklarda nakil yapmak zorunda kaldıklarında ana arıların bulundukları kutulara genç işçi arı eklemeleri ana arının hem sağlıklı beslenmesine hem de uygun sıcaklıkta beklemesine yardımcı olacaktır. Arıcılarımızın ana arılarını 38,2 °C den daha yüksek sıcaklığa mağruz kalmamasına dikkat etmelidir. Ana arıların yüksek sıcaklıklara maruz kalmaması için ana arı taşıma sistemlerinin geliştirilmesine ihtiyaç bulunmaktadır.
KAYNAKLAR
Rousseau, A., Houle, É., & Giovenazzo, P. (2020). Effect of shipping boxes, attendant bees, and temperature on honey bee queen sperm quality (Apis mellifera). Apidologie, 1-12.
McAfee, A., Chapman, A., Higo, H., Underwood, R., Milone, J., Foster, L. J., … & Pettis, J. S. (2020). Vulnerability of honey bee queens to heat-induced loss of fertility. Nature Sustainability, 1-10.
Devrim Oskay İle Bal Arıları ve Arıcılık 