Eşek arıları bal arılarının önemli zararlılarındandır. Farklı türlerde eşek arıları bulunur. Bunlardan yaygın olarak bilinenleri; hal arasında sarıca olarak bilinen küçük yapılı eşek arıları ve dev eşek arılarıdır. Eşek arılarının bal arılarına göre daha düşük düzeyde sosyal yapıları vardır. Bal arıları kışı koloni halinde kış salkımı yaparak geçirirler. Eşek arıları ise ilkbahar ve yaz aylarında koloni halinde yaşarlarken kış aylarını ana arı tek başına toprak altında ya da ağaç kovuklarında geçirir. Eşek arıları iğnelerinin yapıları nedeniyle soktuklarında bal arıları gibi ölmezler. Kış aylarına girildiğinde işçi arılar ölür. Eşek arısı kolonilerinde bulunan işçi arı mevcudu sonbahar aylarında maksimum düzeye çıkar. Bu nedenle bal arısı kolonilerine en büyük zararı da bu aylarda yaparlar. Özellikle arı popülasyonu ve savunması düşük düzeyde bulunan, zayıf bal arısı kolonilerine saldırarak çökmelerine neden olurlar. Çöken kolonilerde bulunan bal polen ve yavruları hasat ederler. Doğada yüksek düzeyde bulundukları sonbahar aylarında güçlü bal arısı kolonilerini de zayıflattıkları ballarını çaldıkları için kolonilerin kışın ortasında ölmelerine de neden oldukları bilinmektedir. Arıcılar arılıklarında tuzaklar hazırlayarak eşek arılarının zararını azaltmaya çalışırlar.
Dünyanın çeşitli yerlerinde yaşayan dev eşek arıları bal arısı kolonilerine sarıca arılardan daha büyük zarar verir. Bal arılarından 3-4 kat büyük, atik, ağız parçalarının kesici ve vücutlarının kalın kitin tabakasıyla kaplı olmasından dolayı bal arıları tarafından sokarak öldürülmeleri çok zordur. Japonya’da ve Asya’da bazı bal arısı türleri ve ırklarının dev eşek arılarına karşı “ısı topu” davranış tekniğini geliştirerek mücadele edebilirler. Bu davranış genetik temelli bir davranıştır. Bal arısı yuvasına yaklaşan dev eşek arısının üstüne ansızın çullanan işçi arılar etrafında top şeklinde kümelenerek, kanat kaslarını titreterek dev eşek arısının bulunduğu merkezin sıcaklığını 44-45 0C kadar çıkarırlar. Sıcaklık eşek arısının ölmesine neden olur. Yapılan araştırmalar bazı bal arısı kolonilerinin dev eşek arılarına ısı topu davranışının yanında sokma davranışının da olduğunu göstermiştir.
Isı topu davranışı geliştirmemiş kolonilerin dev eşek arılarının yaşadığı alanlarda hayatta kalması çok zordur. Bu nedenle arıcıların bu alanlara başka bölgelerden ıs topu davranışı geliştirmemiş kolonileri getirip arıcılık yapması ve kolonilerinin hayatta kalması daha zor olacaktır.
Trakya bölgesinde ovalık ve meralık alanlarda daha küçük yapıdaki sarıca arılar yaşarken, dev eşek arıları daha çok Istranca dağlarındaki ormanlık alanlarda yaşarlar. Bal arıları diğer canlı türlerinde olduğu gibi uzun süre yaşadıkları yerlerdeki çevre şartlarına adapte olarak farklı hayatta kalma stretejileri geliştirmektedir. Özellikle Türkiye ilkim, bitki örtüsü ve topoğrafya bakımından bölgeler içerisinde dar ve geniş alanların zengin olduğu bir ülkedir. Bu nedenle arıcılarımızın kendi bölgelerine adapte olmuş bal arısı ırklarıyla çalışmaları hem kendileri için hemde bal arısı kolonileri için gereklidir. Yapılacak ıslah çalışmalarında bal arılarının hastalık ve zararlılarına karşı direnç geliştirme özelliklerinin göz önünde bulundurulması elzem olmuştur. Aşağıdaki videoda Istranca dağlarının ormanlarında yaşayan Trakya arısının ısı topu davranışını nasıl gösterdiğini görebilirsiniz. Bu video 25 Eylül 2021 tarihinde Devrim Oskay tarafından çekilmiştir. Türkiye’de bal arılarının dev eşek arısına karşı ısı topu (heat balling) davranışının düküman haline getirilmiş ilk yayınıdır.
Dr.Devrim Oskay İle Bal Arıları ve Arıcılık 
Bir Cevap Yazın