Dr. Devrim OSKAY

Nosema Nedir ?

           Nosema; dünyada ve ülkemizde en sık görünen bal arısı enfeksiyonlardan birisidir. Nosema’ya iki tür mantari bağırsak paraziti neden olur. Bunlar: Nosema apis ve Nosema ceranae. Her iki enfeksiyon kontrol altına alınmadığı taktirde koloniler ölebilir. Nosema koloni çöküşlerine neden olan birkaç parazitten biridir. Arılar Nosema sporlarını ağız yoluyla kapar. Sporlar arıların yiyecek paylaşımı, spor bulaşmış petek gözlerinin temizlenmesi, üreme davranışı yoluyla yayılır. Daha sonra sporlar bağırsağa doğru seyahat ederler ve enfeksiyon oluştururlar. Nosema ceranae en yaygın ve tehlikeli Nosema türüdür. Günümüzde Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’da arı başına 1.000.000 nosema sporu mücadeleye başlama eşiği olarak kabul edilmektedir. Nosema üzerine yaptığımız çalışmalar sonucu edindiğimiz tecrübelerden bu eşiğin arı başına 500.000 nosema sporuna çekilmesi gerektiğini düşünüyorum.

What exactly is Nosema?

Nosema is one of the most frequent honey bee diseases in the globe, as well as in the United States. Two forms of fungal intestinal parasites cause nosema. There are two of them: Nosema apis and Nosema ceranae. If both diseases are not managed, colonies may collapse. One of the rare parasites that causes colony collapse is Nosema. Nosema spores are consumed by bees. Bees distribute spores via food sharing, cleaning spore-infested comb cells, and reproductive activity. The spores then move to the gut and cause an infection. The most prevalent and harmful Nosema species is Nosema ceranae. In the United States and Canada, 1,000,000 nosema spores per bee is considered as the starting point for treatment. Based on our nosema research findings, I believe this threshold should be set at 500,000 nosema spores per bee.

Nosema’nın belirtileri nelerdir?

           Kolonilerin bahar gelişiminde yavaşlama, ergin arı topluluğunda ve bal üretiminde azalmalar görünür. Artık geçmişte olduğu gibi arılarda görülen dizanteri (ishal) güvenilir olmayan veya geç kalınmış bir belirtidir. Nosema ceranae olan kolonilerdeki ergin arılar kovandan uzakta ölmektedir. Kovanın içinde, dip tahtasında birkaç ölü arı, peteklerin üzerinde bir avuç işçi arı ve ana arı görülebilir. Tedbir alınmazsa koloni hızlı bir şekilde çöker. Yılın her zamanında görülebilir.

             What are the symptoms of Nosema?

             There is a slowdown in colony development in the spring, as well as a fall in adult bee population and honey production. Dysentery (diarrhea) in bees is an inconsistent or late sign, as it has been in the past. Adult bees in Nosema ceranae colonies die distant from the hive. A few dead bees may be observed on the bottom board of the hive, as well as a handful of worker bees and queen bees on the combs. If no safeguards are taken, the colony will collapse fast. It is visible at all times of the year.

Nosema’nın Önlenmesi (Prevention of Nosema)

           Çeşitli nedenlerden dolayı stres yaşamayan koloni yönetimi, güçlü kolonilere sahip olmak ve kolonileri kaliteli besinlerle beslemek kolonilerinizin Nosemaya yakalanmasını önlemede sizlere yardımcı olacaktır. Spor birikimini önlemek için her kovandan 2 eski peteğin her yıl çıkarılarak yeni temel petekli çerçeveyle değiştirilmelidir. Nosema ile bulaşık ekipman %80’lik asetik asit ile fumige edilmelidir. Ya da 50 0C’de 24 saat veya 60 0C’de 20 dakika tutulmalıdır. -18 0C’de dört gün bekletme yoluyla Nosema ceranae ekipmanlardan yok edilebilir.

             Colony management that does not encounter stress for a variety of causes, maintaining robust colonies, and providing the colonies good nutrients can assist you in preventing Nosema from infecting your colonies. To avoid spore accumulation, remove two old honeycomb frames from each hive each year and replace them with a fresh foundation honeycomb frame. Nosema-contaminated equipment should be fumigated with 80 percent acetic acid. Alternatively, it should be maintained at 50 0C for 24 hours or 60 0C for 20 minutes. Nosema ceranae may be removed from equipment by freezing it for four days at -18 0C.

Nosema’nın Teşhisi (Diagnosing Nosema)

           Nosema teşhisi olmadan yapılan mücadeleler arının sindirim ve bağışıklık sistemine zarar verir. Bu nedenle koloniler Nosema hastalığına karşı izlenmelidir. Arıların bağırsaklarındaki sporların mikroskobik yöntemle sayılması Nosema hastalığının teşhisinde kullanılan en güvenilir yöntemdir. Ücretsiz teşhis analizi için kovanın girişinden veya yan peteklerin üzerinden 25-50 işçi arı %70’lik etil alkol içeren sızdırmaz kaplara toplanarak Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü, Bal Arısı Araştırma Laboratuvarına gönderebilirsiniz. Alternatif olarak Işık mikroskobuna erişiminiz varsa aşağıdaki adımları izleyerek kendi kovanlarınızda Nosema teşhis analizinizi yapabilirsiniz. Ayrıca bu konuda uygulamalı ve teorik eğitim almak isteyen üretici, yetiştirici birlikleri kooperatifleri ve arıcı toplulukları üniversitemizin sürekli eğitim merkezi kanalıyla eğitimlerini alabilirler.

            Struggles without a Nosema diagnosis harm the bee’s digestive and immune systems. As a result, colonies should be screened for Nosema disease. The most accurate approach for diagnosing Nosema disease is to count the spores in bee intestines using a microscope. For free diagnostic analysis, 25-50 worker bees can be collected from the entrance of the hive or over the side combs in sealed containers containing 70% ethyl alcohol and sent to Tekirda Namk Kemal University, Faculty of Agriculture, Department of Agricultural Biotechnology, Honey Bee Research Laboratory. If you have a Light microscope, you may do a Nosema diagnostic study on your own hives by following the instructions below. Furthermore, producers, breeders’ groups, and beekeeping societies interested in receiving practical and theoretical instruction on this topic may do so via our University’s continuing education center.

Pratik Nosema Belirleme ve Düzey Ölçme Tekniği

(Technique for Detecting Nosema and Measuring Levels)

• Her kovandan 25-50 tarlacı  işçi arı kovan girişinden yada kovanın içindeki kenar çerçevelerden yüzde 70’lik etil alkol bulunduran kapların içine alınır. (From the hive entrance or the side frames within the hive, 25-50 farmer workers are put into containers containing 70% ethyl alcohol).

• Cımbızlar yardımıyla İşçi arıların karın kısımları vücutlarının diğer kısımlarından ayrılarak havanın içine koyulmalıdır. (The abdomen sections of the worker bees should be removed from the rest of their bodies and released into the porcelain mortar using tweezers).

• İşçi arıların karın kısımları su eklenmeden havana konularak ezilir. (The abdomens of worker bees are crushed without the addition of water in a porcelain mortar).

• Havanda kaç tane işçi arının karın kısmı ezildiyse o kadar ml. çeşme suyu konularak iyice karıştırılır. Örneğin 25 işçi  arının karnı ezildiyse 25ml. su konulmalıdır. (How much mL is the crushed abdomen of worker bees in the porcelain mortar? Tap water is added and well mixed up. If the abdomens of 25 worker bees are crushed, 25 mL of water should be added).

• Havan daki ezilmiş arı parçalarından oluşmuş sıvı,  tülbent yardımıyla süzülerek tüpün içine alınmalıdır. Bu arıların vücut parçalarının tülbentte kalmasını sağlar. (The liquid made up of crushed bee parts in the  must be filtered via cheesecloth and poured into the tube. This guarantees that the bees’ body parts stay in the cheesecloth).

• Süzülmüş sıvı tüpün içerisinde iyice karıştırıldıktan sonra pipet yardımıyla bir damla sıvı camdan yapılmış dik dörtken şeklindeki lamelin  veya üzerine bırakılır. Damlacığın üzerine yine daha ince cam yapıda olan lam bırakılarak örnek mikroskopta incelenecek duruma getirilir. (After completely mixing the filtered liquid in the tube, a drop of liquid is pipetted onto the rectangle shaped lamella made of glass. A thinner glass slide is placed on the droplet, and the sample is prepared for examination under a microscope).

• Örneğin incelenmesinde 400x büyütmeli ışık mikroskobu kullanılmalıdır. Mikroskopta örnek incelenirken lam ile merceğin birbirine temas etmemesine dikkat edilmelidir. (To analyze the sample, a 400x magnification light microscope should be utilized. When looking at the sample via the microscope, take care not to allow the slide and the lens come into touch with each other).

• Mikroskopta oval, tavuk yumurtasına benzeyen yapılar Nosema sporlarıdır. Farklı Nosema türleri gözlem yoluyla birbirine çok benzediği için ayırt edilemez. (Nosema spores are oval, chicken-egg-like objects that may be seen under a microscope. Because Nosema species are so similar, they cannot be identified by inspection).

Gördüğünüz alandaki her spor 50.000 Nosema sporunu temsil eder. Örnek olarak; mikroskopta gördüğünüz alan içerisinde 20 spor saydıysanız, 20×50.000=1.000.000 sporu temsil eder. Bu da kolonide arı başına yaklaşık 1.000.000 spor demektir. 1 milyon/ arı. (Each spore in the field corresponds to 50,000 Nosema spores. For example, if you counted 20 spores in the region visible under the microscope, 20×50,000=1,000,000 spores are represented. This equates to around 1,000,000 spores per bee in the colony. 1  millio/n bees).

• Örneklerde hiç Nosema sporu görülmediyse bu kolonilere tedavi uygulanmamalıdır (If there are no Nosema spores in the tests, the colonies should not be treated).
• 1-10 spor arasında görüldüyse koloni izlenmeye devam edilmelidir.(If there are 1-10 spores, the colony should be monitored).
• 10 sporun üstünde görüldüyse bu tip kolonilere Nosema mücadelesi yapılmalıdır. (If more than ten spores are found, the colonies should be fought with Nosema).

Dr.Öğr. Üyesi Devrim OSKAY              e-posta: doskay@yahoo.com